‘Chhayaankan’, documentary on the forgotten cinematographers II ‘છાયાંકન’ ભુલાયેલા સિનેમેટોગ્રાફર્સ પરની ડોક્યુમેન્ટ્રી

 II ‘Chhayaankan’, a new documentary throws light on the forgotten cinematographers who made Hindi cinema great II હિન્દી સિનેમાને મહાન બનાવનાર ભુલાઈ ગયેલા સિનેમેટોગ્રાફર્સ પર નવી ડોક્યુમેન્ટ્રી ‘છાયાંકન’ પ્રકાશ પાડે છે. II

Former cinematographer Hemant Chaturvedi, who's worked with the likes of Ram Gopal Varma, Vishal Bhardwaj, Aparna Sen, quit Bollywood in 2015, and returns now with a documentary on 14 veteran cinematographers who showed the world the marvels of playing with shadows and more. When Guru Dutt died in 1964 in Bombay, his cinematographer VK Murthy was shooting in Madras. Govind Nihalani, who was assisting Murthy, and who would go on to become a cinematographer and director himself, asked his mentor how he felt at the news of Dutt’s passing. Murthy said to him, “I cried, but more for myself than for him.” Murthy and Dutt were a dream team, like Spielberg and Kaminski, David Lean and Freddie Young. “Murthy ji was as calm and composed as Dutt saab was impatient, but the two were aligned in their vision,” recalls actor Waheeda Rehman in a new documentary. This faith in each other created magic in Dutt’s films, the oblong chiaroscuros, and the “mirror shot”, for instance, in his swansong, the German Expressionistic noir Kaagaz ke Phool (1959).

ભૂતપૂર્વ સિનેમેટોગ્રાફર હેમંત ચતુર્વેદી, જેમણે રામ ગોપાલ વર્મા, વિશાલ ભારદ્વાજ, અપર્ણા સેન જેવા લોકો સાથે કામ કર્યું હતું, તેણે ૨૦૧૫માં બોલિવૂડ છોડી દીધું હતું, અને હવે ૧૪ પીઢ સિનેમેટોગ્રાફર્સ પર દસ્તાવેજી ફિલ્મ સાથે પાછા ફર્યા છે. જેમણે વિશ્વને પડછાયાઓ સાથે રમવાની અજાયબીઓ બતાવી હતી. ૧૯૬૪ માં જ્યારે ગુરુ દત્તનું બોમ્બેમાં અવસાન થયું, તેમના સિનેમેટોગ્રાફર વીકે મૂર્તિ મદ્રાસમાં શૂટિંગ કરી રહ્યા હતા. ગોવિંદ નિહલાની, મૂર્તિના સહાયક હતા. તેમણે મૂર્તિને પૂછ્યુ; “દત્તના અવસાનના સમાચારથી તેમને કેવું લાગ્યું.” મૂર્તિએ કહ્યું, "હું રડ્યો, પણ તેમના કરતાં મારા માટે વધુ."

સ્પીલબર્ગ અને કામિન્સકી, ડેવિડ લીન અને ફ્રેડી યંગની જેમ મૂર્તિ અને દત્ત ડ્રીમ-ટીમ હતા. અભિનેત્રી વહીદા રહેમાન ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં યાદ કરતા કહે છે કે, "દત્ત સાહેબ જેટલા અધીરા હતા તેટલા જ મૂર્તિજી શાંત અને સ્વભાવના હતા, પરંતુ બંનેનું વિઝન મામ,એ બન્ને એકસરખા હતા." દત્તની ફિલ્મો, છાયા-પ્રતિછાયા અને "મિરર શૉટ" નો જાદુ એકબીજામાં આ વિશ્વાસએ સર્જ્યો હતો. જર્મન અભિવ્યક્તિવાદી છાપ કાગઝ કે ફૂલ (૧૯૫૯)માં જોવા મળે છે.

Nihalani is among the 14 yesteryear cinematographers in Hemant Chaturvedi’s documentary Chhayaankan: The Management of Shadows, who talk about their fade-in and fade-out of the Bombay film industry, while pulling our focus on the magical world of star tantrums and challenging science with imagination and limited resources in the analogue era. They made our heroes levitate, and even vanish. Kaifi Azmi’s son Baba, who interned with Chetan Anand and later learnt the ropes from cinematographer Ishan Arya, would see the DOPs like Jal and Fali Mistry, with their assistants, and felt if anyone had “real power” on the sets, it was them.

હેમંત ચતુર્વેદીની ડોક્યુમેન્ટ્રી છાયાંકનઃ ધ મેનેજમેન્ટ ઓફ શેડોઝના ૧૪ સિનેમેટોગ્રાફરોમાં નિહલાનીનો સમાવેશ થાય છે, જેમણે બોમ્બે ફિલ્મ ઉદ્યોગમાં તેમના ફેડ-ઇન અને ફેડ-આઉટ વિશે વાત કરી છે, જે આપણું ધ્યાન એનાલોગ યુગમાં કલ્પના અને મર્યાદિત સંસાધનો વચ્ચે હીરો-હીરોઈનના નખરાવાળી જાદુઈ દુનિયા અને પડકારરૂપ વિજ્ઞાન તરફ ખેંચે છે. તેઓ આવા હીરો-હીરોઈનને આગળ પણ લાવ્યા અને અદ્રશ્ય પણ કર્યા. કૈફી આઝમીના પુત્ર બાબા, જેમણે ચેતન આનંદ પાસેથી પ્રશિક્ષણ લીધું હતું અને પાછળથી સિનેમેટોગ્રાફર ઈશાન આર્ય પાસેથી પણ શીખ્યા. જાલ અને ફલી મિસ્ત્રી જેવા ડીઓપીને તેમના સહાયકો સાથે કામ કરતા જોયા, ત્યારે તેમને લાગ્યું હતું કે સેટ પર કોઈની પાસે પાવર હોય તો તે તેઓ જ હતા.

The characters in the documentary, famous as they became, were all accidental cinematographers. Kamalakar Rao was an engineer. Jehangir Choudhary “never wanted to be a cinematographer, he was getting his commercial pilot’s licence when the Gulf War happened and the aviation fuel rates went through the sky. The next best thing was cinematography for he’d grown up with it (he’s related to veteran cinematographers Jal and Fali Mistry and actor Shyama),” says Chaturvedi, 54. Choudhury’s training in B.Sc (Chemistry) and interior designing came in handy in film developing and set lighting and designing. Nadeem Khan, the “disco cinematographer” (Disco Dancer, 1982), got his gig in Muzaffar Ali’s Gaman (1978) because Jacques Renoir could not make it.

ડોક્યુમેન્ટરીના પાત્રો, જેઓ પ્રખ્યાત થયા, તે બધા આકસ્મિક સિનેમેટોગ્રાફર હતા. કમલાકર રાવ એન્જિનિયર હતા. જહાંગીર ચૌધરી “ક્યારેય સિનેમેટોગ્રાફર બનવા માંગતા નહોત, ગલ્ફ વોર વખતે ઉડ્ડયન ઇંધણનો ભાવ બહુ ઉંચે ગયો ત્યારે તે વ્યવસાયિક પાઇલટનું લાઇસન્સ મેળવી રહ્યા હતા. તેમની બીજી શ્રેષ્ઠ બાબત એ હતી કે તે સિનેમેટોગ્રાફરો સાથે મોટા થયા હતા. (તેમનો સંબંધ પીઢ સિનેમેટોગ્રાફર્સ જાલ અને ફલી મિસ્ત્રી અને અભિનેતા શ્યામા સાથે હતો). ૫૪ વર્ષીય ચતુર્વેદી કહે છે. ચૌધરીની B.Sc (રસાયણશાસ્ત્ર) અને ઇન્ટિરિયર ડિઝાઇનિંગની તાલીમ ફિલ્મ ડેવલપિંગ, સેટ લાઇટિંગ અને ડિઝાઇનિંગમાં કામમાં આવી. નદીમ ખાને, "ડિસ્કો સિનેમેટોગ્રાફર" જેમણે (ડિસ્કો ડાન્સર, ૧૯૮૨), મુઝફ્ફર અલીની ગમન (૧૯૭૮) માં સ્થાન, મેળવ્યું કારણ કે જેક્સ રેનોઇર આવી શક્યા નહોતા.

SM Anwar, the operative cameraman, whose name appears in bold red as the title credits of Sholay (1975) roll, has had the most fascinating entry into Hindi cinema. A matriculate and radio-mechanic diploma holder, he used to install loudspeakers at weddings and repair electrical sockets. Anwar (he shot Shaan, Shakti, Saagar in the early ’80s) picked up his shooting skills by capturing birds in flight, and followed Zeenat Aman, on lens (for the Shammi Kapoor-directed Manoranjan, 1974) in tight close-ups. A look at the rushes later left the film’s cinematographer Dwarka Divecha impressed. Anwar was hired with a fat package of Rs 25 monthly at Eagle Films. Anwar took 25-30 retakes of the famous mango-plucking scene in Sholay, because “Dharam ji ko pyaar ho gaya thha (Dharmendra fell in love with Hema Malini),” he chuckles.

એસએમ અનવર, ઓપરેટિવ કેમેરામેન, જેનું નામ શોલે (૧૯૭૫)ના ક્રેડિટ ટાઇટલમાં લાલ બોલ્ડ અક્ષરોમાં દેખાય છે, તેણે હિન્દી સિનેમામાં સૌથી ધમાકેદાર એન્ટ્રી કરી છે. મેટ્રિક્યુલેટ અને રેડિયો મિકેનિક ડિપ્લોમા ધારક અનવર, લગ્નોમાં લાઉડસ્પીકર લગાવતો અને ઇલેક્ટ્રિકલ સોકેટ્સ રિપેર કરતો. અનવર (તેણે ૮૦ના દાયકાની શરૂઆતમાં શાન, શક્તિ, સાગરને શૂટ કરી હતી) ફ્લાઇટ દરમ્યાન પક્ષીઓને કેપ્ચર કરીને શૂટિંગ કૌશલ્ય મેળવ્યુ હતું. ઝીનત અમાનને ફોલો કરી હતી. શમ્મી કપૂર-નિર્દેશિત મનોરંજન, ૧૯૭૪ માટે લેંસથી ટાઈટ ક્લોઝ-અપ્સ સર્જ્યા હતા. ફિલ્મ ફૂટેજ જોયા પછી ફિલ્મો છોડી દીધી, પાછળથી ફિલ્મ સિનેમેટોગ્રાફર દ્વારકા દિવેચા તે જોઈ પ્રભાવિત થયા અને અનવરને ઈગલ ફિલ્મ્સમાં માસિક રૂ. ૨૫ના મોટા પેકેજ સાથે રાખ્યા હતા. અનવરે શોલેના કેરી તોડવાના પ્રખ્યાત દ્રશ્યના ૨૫-૩૦ રીટેક લીધા હતાં..! હસતા-હસતા તેઓ કહે છેઃ “ધરમ જી કો પ્યાર હો ગયા થા”

The film’s sutradhar is the special-effects man who made Mr India vanish in 1987 and Ajooba fight the villain on a flying carpet in 1991. In the documentary, his are the only frames in black and white, because “I thought unko unke zamane ki izzat de dein (let’s show the man the respect of his era),” quips Chaturvedi. And he is, perhaps, the oldest cinematographer in India today, at age 93 or 94.

આ ફિલ્મના સૂત્રધાર સ્પેશિયલ-ઇફેક્ટ મેન તરીકે જાણિતા છે, જેમણે ૧૯૮૭માં મિસ્ટર ઇન્ડિયાને અદ્રશ્ય કરી દીધી હતી અને ૧૯૯૧માં ફિલ્મ અજુબામાં ઉડ્તી કાર્પેટ પર અભિનેતાને વિલન સામે લડાવ્યા હતા. ૯૩ કે ૯૪ વર્ષના અને ભારતના સૌથી વૃદ્ધ સિનેમેટોગ્રાફરને ડોક્યુમેન્ટ્રીમાં, બ્લેક એન્ડ વ્હાઇટમાં જ દર્શાવ્યા છે, કારણ “ઉનકો ઉનકે ઝમાને કી. ઇજ્જત દે દે.”

We are also told about the “ghantewala” stars, who came to the sets for two hours and got shots taken, in multiple angles and expressions, to be used in the editing stage, because they wouldn’t be available later for a re-shoot. One such was called the “Chakraborty Shot”, after Mithun Chakraborty. Discipline came with the likes of Shabana Azmi and Smita Patil who “came to become stars, let’s get that straight,” says Chaudhury in the film, “but were okay with being actors; they changed the industry.”

કેટલાક કળાકારો (સ્ટાર) "ઘંટેવાલા" સ્ટાર્સ તરીકે જાણિતા હતાં..! તેઓ બે કલાક માટે સેટ પર આવતા અને તેમના અલગ-અલગ એંગલ અને અભિવ્યક્તિવાળા શોટ લેવાત, જેનો ઉપયોગ એડિટિંગ દરમ્યાન કરાતો, કારણ તેઓ પાછળથી કે ફરીવાર સમય નહોતા આપતા. મિથુન ચક્રવર્તિ પછી આવા શોટને "ચક્રવર્તી શોટ" કહેવામાં આવતો. હતું. ચૌધરી કહે છે, “શબાના આઝમી અને સ્મિતા પાટીલ જેવા કળાકારો શિસ્ત સાથે “સ્ટાર” બનવા આવ્યાં આવી હતાં. તેમની સાથે કામ કરવાનું સરળ હતુ, તેમણે ફિલ્મજગતને બદલી નાખ્યો."

But “the minute you are out of the industry, it’s over, you are forgotten,” says Ishwar Bidri, Bidri (Andaz Apna Apna, Border) passed away in 2020. The documentary is, at once, personal, participatory, observational and deeply philosophical. Mumbai-based Chaturvedi, a literature student rejected by Film and Television Institute of India (FTII) and graduated from Jamia Millia Islamia where he got a stipend of Rs 300 for studying. He did television in the beginning: India Business Report, Amul India Show, Turning Point, India’s first chat show Nikki Tonight, Rendezvous with Simi Garewal with its all-white-set, Kaun Banega Crorepati season 1, Gubbare (on Zee TV for Vishal Bhardwaj).

 

ઈશ્વર બિદ્રી કહે છે, "જે સમયે તમે ઉદ્યોગમાંથી બહાર નીકળી જાવ છો, ખેલ ખલાસ, તમે ભૂલાઇ જાવ કે ભૂલાઇ ગયા છો," બિદ્રી (અંદાઝ અપના અપના, બોર્ડર)નું 2020 માં અવસાન થયું. એટલે જ આ દસ્તાવેજી ફિલ્મ વ્યક્તિગત, સહભાગી, અવલોકનાત્મક અને દાર્શનિક બને છે. મુંબઈ સ્થિત ચતુર્વેદી, આ સાહિત્યના વિદ્યાર્થીને ફિલ્મ એન્ડ ટેલિવિઝન ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ ઈન્ડિયા (FTII) દ્વારા રીજેક્ટ કરવામાં આવ્યો હતો, તે જામિયા મિલિયા ઈસ્લામિયામાંથી સ્નાતક થયા અને ત્યાં અભ્યાસ માટે ૩૦૦ રૂપિયાનું સ્ટાઈપેન્ડ પણ મેળવ્યું હતું, તેની શરૂઆત ટેલિવિઝનથી થઈ હતી. ઈન્ડિયા બિઝનેસ રિપોર્ટ, અમૂલ ઈન્ડિયા શો, ટર્નિંગ પોઈન્ટ, ભારતનો પ્રથમ ચેટ શો નિક્કી ટુનાઈટ, સિમી ગરેવાલ સાથે મુલાકાત (રાનડિવૂ), કૌન બનેગા કરોડપતિ સીઝન-૧ અને વિશાલ ભારદ્વાજ માટે ઝી ટીવી પર ગુબ્બરે.

Three years before Jamia, a close encounter with cinema happened. He was in Bombay, at St Xavier’s College, when a friend introduced him to the latter’s uncle, Ismail Merchant. Chaturvedi ended up taking notes on the sets of Merchant-Ivory productions (The Perfect Murder and The Deceivers in 1988). He got to roam the streets of Bombay, to photograph people engaged with single-wired devices plucking out cotton before the winter, asbestos players, beenkars and saperas, women washing clothes, and bring them for audition. That became the Richard Robbins-directed documentary Street Musicians of Bombay (1994). During its shoot, Chaturvedi saw, for the first time, a cinematographer — Choudhury.

જામિયાના ત્રણ વર્ષ પહેલાં, તે બોમ્બેમાં, સેન્ટ ઝેવિયર્સ કોલેજમાં હતો, સિનેમા સાથે નજીકથી પરિચય થયો હતો. જ્યારે એક મિત્રએ તેનો પરિચય ઈસ્માઈલ મર્ચન્ટ સાથે કરાવ્યો. ચતુર્વેદીએ મર્ચન્ટ-આઇવરી પ્રોડક્શન્સ (ધ પરફેક્ટ મર્ડર એન્ડ ધ ડીસીવર્સ ઇન ૧૯૮૮) ના સેટ પરના સ્મરણોની નોંધ લઈ વાત પૂરી કરી. તેમણે બોમ્બેની શેરીઓમાં ફરતા-ફરતા શિયાળા પહેલા કપાસ ઉપાડતા સિંગલ-વાયરવાળા ઉપકરણો સાથે સંકળાયેલા લોકો, એસ્બેસ્ટોસ પ્લેયર્સ, બેકર અને સપેરા, કપડાં ધોતી સ્ત્રીઓ અને ઓડિશન માટે આવતા લોકોના ફોટોગ્રાફ લીધાં. જેના પરથી રિચાર્ડ રોબિન્સ-નિર્દેશિત દસ્તાવેજી સ્ટ્રીટ મ્યુઝિશિયન્સ ઓફ બોમ્બે (૧૯૯૪) બની. તેના શૂટિંગ દરમિયાન, ચતુર્વેદીએ, પ્રથમ વખત, સિનેમેટોગ્રાફર-ચૌધરીને જોયા.

“I was completely fascinated by this man, with his meter, white cloth and dolly, bent over, looking into the camera, with his one eye shut, and all the magic was happening inside. Something sparked off, and I felt I should pursue this,” says Chaturvedi, who, as a clapper boy/focus puller, learnt technique and ethics (not creating a chaos on the set and standing up for his crew), during the making of In Custody (1993), from Larry Pizer, the “gentleman” to whom he dedicates his documentary, Chhayaankan.

“હું આ માણસથી સંપૂર્ણપણે મોહિત થયો હતો, તેના લાઈટ મીટરથી, સફેદ કપડા અને ડોલીથી, તે વળીને, એક આંખ બંધ રાખીને, કેમેરામાં જોતા, અંદર જાદુ જેવું લાગતું.  અંદર ચમકારો થયો, મને લાગ્યું કે મારે આમનો પીછો કરવો જોઈએ,” ચતુર્વેદી કહે છે, ઈન કસ્ટડી (૧૯૯૩)ના સર્જન સમયે ક્લેપર બોય/ ફોકસ પુલર તરીકે ટેક્નિક અને એથિક્સ શીખ્યા (સેટ પર અરાજકતા ન સર્જવી અને પોતાના ક્રૂ સાથે ઊભા રહેવું),  એ સજ્જન લેરી પીઝરને તેમણે તેમની દસ્તાવેજી ફિલ્મ છાયાંકન સમર્પિત કરી.

Chaturvedi’s Bollywood entry was dramatic: an excited Chaturvedi’s VHS tapes, with all his life’s work till then, didn’t work on the player at Ram Gopal Varma’s studio. The next day, RGV called him home, and in his spacious, white-marbled drawing room, while exercising on the treadmill, RGV, who’s known to give breaks to newcomers, offered Company (2002) to Chaturvedi. In the mother-son jail scene towards the end, the iconic play of light with a single bulb source, as the key light for Seema Biswas, the back-cut light for Vivek Oberoi, and the whole drama that happens, when Oberoi stands up, that light becomes the Christ-like halo, signalling his martyrdom. “Watch the film with the soundtrack off, if the subtext speaks to you in any way, then I have done a good job,” says Chaturvedi, who then worked on Makdee, Maqbool, 15 Park Avenue, Kurbaan, etc. in the 2000s, before quitting cinematography in 2015.

ચતુર્વેદીની બોલિવૂડ એન્ટ્રી નાટકીય હતી: ચતુર્વેદીની વીએચએસ ટેપ, તેમના જીવનના તમામ કાર્ય સાથે, રામ ગોપાલ વર્માના સ્ટુડિયોમાં પ્લેયર પર કામ કરતી ન હતી. બીજા દિવસે, આરજીવીએ તેને વિશાળ, સફેદ માર્બલવાળા ડ્રોઈંગ રૂમમાં ટ્રેડમિલ પર કસરત કરતી વખતે ઘરે બોલાવ્યો. આરજીવી, જે નવા આવનારાઓને બ્રેક આપવા માટે જાણીતા છે, તેણે ચતુર્વેદીને કંપની (૨૦૦૨) ઓફર કરી. ફિલ્મના અંત ભાગે આવતા મા-દીકરાના જેલના દ્રશ્યમાં, સીમા બિસ્વાસ માટે કી લાઇટ, વિવેક ઓબેરોય માટે બેક-કટ લાઇટ અને જ્યારે ઓબેરોય ઉભા થાય છે ત્યારે બનેલ આખું ડ્રામા, સિંગલ બલ્બ સ્ત્રોત સાથે પ્રકાશનું આઇકોનિક નાટક. આ પ્રકાશ આયોજન ઇશુ ખ્રિસ્ત જેવું આભામંડળ બની, તેની શહાદતનો સંકેત આપે છે. "સાઉન્ડટ્રેક બંધ રાખીને ફિલ્મ જુઓ, જો સબટેક્સ્ટ તમને બધું કહી જાય તો સમજો, તમે સારું કામ કર્યું છે," ચતુર્વેદી કહે છે, ૨૦૧૫માં સિનેમેટોગ્રાફી છોડતા પહેલાં, ૨૦૦૦ના દાયકામાં તેમણે મકડી, મકબૂલ, ૧૫ પાર્ક એવન્યુ, કુરબાન વગેરેમાં કામ કર્યું હતું.

He “tried very hard to break into the industry but people were obnoxious. I was told to be a waitstaff instead. Those who rejected me, in 1989-91, are in my film (the other three were Murthy, KK Mahajan and Ashok Mehta). The industry produced its own cameramen, and FTII seniors hired their juniors. Till date, those cliques exist,” he says. The first thing he did after quitting was to interview these veterans. The documentary took “15 days of shoot, six years of inertia, and six months to finish, last year. When Nadeem saab went into coma and Ishwar Bidri passed away, I realised if my own cast doesn’t get to see the film, then it’s a shame,” adds Chaturvedi, whose very-Bombay film was rejected by the Mumbai International Film Festival this year, and will screen at Delhi’s India International Centre on August 18 (6.30 pm, CD Deshmukh Auditorium).

તેમણે સિનેમા જગતમાં પ્રવેશવાનો ઘણો પ્રયાસ કર્યો, પરંતુ લોકો ઘૃણાસ્પદ હતાં..! તેમણે મને મને રાહ જોવાનું કહ્યું. જેમણે મને ૧૯૮૯-૯૧માં નકાર્યો હતો, તેઓ મારી ફિલ્મમાં છે (અન્ય ત્રણ મૂર્તિ, કે.કે. મહાજન અને અશોક મહેતા હતા). સિનેમાજગતે તેના પોતાના કેમેરામેન બનાવ્યા, અને FTII વરિષ્ઠોએ તેમના જુનિયરોને નોકરીએ રાખ્યા. આજ સુધી, તે જૂથો અસ્તિત્વમાં છે," તે કહે છે. પદ છોડ્યા પછી તેણે પહેલું કામ આ અનુભવીઓના ઇન્ટરવ્યુ લેવાનું કર્યું. આ ડોક્યુમેન્ટ્રી માટે ગયા વર્ષે “૧૫ દિવસનું શૂટ, છ વર્ષની નિષ્ક્રિયતા અને પૂર્ણ કરવામાં છ મહિનાનો સમય લાગ્યો હતો. નદીમ સાબ કોમામાં ચાલ્યા ગયા અને ઈશ્વર બિદ્રીનું અવસાન થયું, ત્યારે મને સમજાયું કે જો મારા પોતાના કળાકારોને આ ફિલ્મ જોવા ન મળે, તો તે શરમજનક છે,” ચતુર્વેદી ઉમેરે છે, જે મહદ્દ અંશે મુંબઈની ફિલ્મ છે તે મુંબઈ ઈન્ટરનેશનલ ફિલ્મ ફેસ્ટિવલ દ્વારા નકારી કાઢવામાં આવી હતી. હવે તેનું સ્ક્રીનીંગ ૧૮ ઓગસ્ટના રોજ દિલ્હીના ઇન્ડિયા ઇન્ટરનેશનલ સેન્ટરમાં કરશે. (૬.૩૦ કલાકે, સીડી દેશમુખ ઓડિટોરિયમ).

Chaturvedi is on a parallel mission: photo-documenting old single-screen theatres across India, having captured 950 so far. On one such journey, at Agra’s Mahalaxmi Cinema, he was pleasantly surprised to find four shows of Company still playing. But those stories let’s keep for another day.

ચતુર્વેદી સમગ્ર ભારતના જૂના સિંગલ-સ્ક્રીન થિયેટરોનું ફોટો-દસ્તાવેજીકરણ કરવાના સમાંતર મિશન પર છે, અત્યાર સુધીમાં ૯૫૦ થિયેટરોના ફોટોગ્રાફ કેપ્ચર કર્યા છે. આવી જ એક સફરમાં, આગ્રાના મહાલક્ષ્મી સિનેમા  ખાતે પહોંચ્યા, જ્યાં તેમની ફિલ્મ કંપનીના ચાર શો હજુ પણ ચાલી રહ્યાં છે. પણ એ બધી વાર્તાઓ ફરી ક્યારે કરીશું.

(Original English Article & Image courtesy: https://indianexpress.com/article/express-sunday-eye/chhayaankan-documentary-forgotten-cinematographers-hindi-cinema-8074880/)

 

Note: Gujarati translation of article is done for educational & research purpose only. For any use of this article must get permission from the original author and for translation, translator (Dr. Tarun Banker). નોંધઃ આ લેખનો અનુવાદ ફિલ્મ અભ્યાસુ અને વિદ્યાર્થીઓ માટે કર્યો છે. લેખના ગુજરાતી અનુવાદના સર્વે હક્ક અનુવાદક ડૉ. તરુણ બેંકરના છે. આ લેખનો કોઇપણ રીતે ઉપયોગ કરવા મૂળ લેખ અને અનુવાદક ડૉ. તરુણ બેંકર (under Intellectual Property Right (IPR) ની સંમતિ લેવી અનિવાર્ય છે.